Kur përfundimisht kriza e koronavirusit të fillojë të zvogëlohet dhe ne të kthehemi në një përafrim të normalitetit pa marrë parasysh sa distancim social ose larje duarsh do të përfshijë mund të presim një lloj iniciativë ndërkombëtare për të parandaluar, ose të paktën të kufizojë, përhapjen e ardhshme vdekjeprurëse të viruseve.
Si specie, ne jemi mjaft të mirë për të mësuar nga përvoja e fundit.
Është ajo që njihet si heuristic e disponueshmërisë – tendenca për të vlerësuar mundësinë e një ngjarjeje bazuar në aftësinë tonë për të kujtuar shembuj.
Por siç argumenton filozofi moral Toby Ord në librin e tij të ri, “Precipice”, ne jemi shumë më pak të aftë në parashikimin e katastrofave të mundshme që nuk kanë precedent në kujtesën e gjallë. “Edhe kur ekspertët vlerësojnë një probabilitet të rëndësishëm për një ngjarje të paparë,” shkruan ai, “ne kemi vështirësi të mëdha ta besojmë derisa ta shohim atë.”
Ky ishte pikërisht problemi me koronavirusin. Shumë shkencëtarë të informuar parashikuan që një epidemi globale ishte pothuajse e sigurt se do të shpërthente në një pikë të caktuar në të ardhmen e afërt. Përveç paralajmërimeve të legjioneve të virologëve dhe epidemiologëve, themeluesi i Microsoft, Bill Gates, dha një Ted Talk të shpërndarë gjerësisht në 2015 në të cilin ai detajoi kërcënimin e një virusi vrasës. Për një kohë tani, një pandemi ka qenë një nga dy kërcënimet katastrofike më të spikatura në regjistrin e rrezikut të qeverisë britanike (tjetra është një sulm masiv në internet).
Por nëse diçka nuk ka ndodhur ende, ekziston një tundim i thellë për të vepruar sikur nuk do të ndodhë. Nëse kjo është e vërtetë për një ngjarje, si kjo pandemi, që do të shkatërrojë vetëm një pjesë të vogël të popullsisë së botës, është edhe më shumë rasti për ato që njihen si kërcënime ekzistenciale. Ekzistojnë dy përkufizime të kërcënimit ekzistencial, megjithëse ato shpesh përbëjnë të njëjtën gjë. Njëra është diçka që do t’i sjellë njerëzimit një fund të plotë, të na heqë si një specie nga ky planet apo ndonjë tjetër. Tjetri, vetëm pak më pak shqetësues, është diçka që çon në një kolaps të pakthyeshëm të civilizimit, duke e zvogëluar njerëzimin e mbijetuar në një gjendje ekzistence parahistorike.
Një australian me qendër në Institutin e Ardhmërisë së Humanitetit në Oxford, Ord është një nga një numër i vogël i akademikëve që punojnë në fushën e vlerësimit të rrezikut ekzistencial. Është një disiplinë që merr gjithçka nga shpërthimet yjore e deri në mikrobet mashtruese, nga mbikqyrësit deri tek mbikëqyrja artificiale.
Ord funksionon përmes secilit kërcënim të mundshëm dhe shqyrton mundësinë e shfaqjes së tij në shekullin tjetër. Për shembull, probabiliteti i një supernova që shkakton një katastrofë në Tokë ai vlerëson të jetë më pak se një në 50m. Edhe duke shtuar të gjitha rreziqet që ndodhin natyrisht së bashku (që përfshin viruse që ndodhin natyrisht), Ord pretendon se ato nuk përmbajnë rrezikun ekzistencial të paraqitur individualisht nga lufta bërthamore ose ngrohja globale.
Shumica e kohës, publiku i gjerë, qeveritë dhe akademikët e tjerë janë kryesisht të kënaqur për të lënë pas dore shumicën e këtyre rreziqeve. Pak prej nesh, në fund të fundit, kënaqen të mendojnë për apokalipsin.
Sidoqoftë, qeveritë, siç e kujton ish-ministri konservator Oliver Letwin në librin e tij të fundit “Apokalipsi Si?”, Zakonisht janë të preokupuar me çështje më të ngutshme se shkatërrimi i njerëzimit. Problemet e përditshme, siç janë marrëveshjet tregtare, kërkojnë vëmendje urgjente, ndërsa ato të ardhshme hipotetike, siç janë marrë përsipër nga makinat, gjithmonë mund të lihen për nesër.
Por duke pasur parasysh që ne po jetojmë përmes një pandemie globale, tani është mbase një moment i përshtatshëm për të menduar për atë që mund të bëhet për të shmangur një kataklizëm të ardhshëm. Sipas Ordit, periudha ku ne jetojme është një moment kritik në historinë e njerëzimit. Jo vetëm që ekzistojnë efektet potencialisht shkatërruese të ngrohjes globale, por në epokën bërthamore ne gjithashtu posedojmë fuqinë për të shkatërruar veten në një fiksim – ose të paktën të lëmë çështjen e mbijetesës së civilizimit në ekuilibër.
Kështu, Ord beson se shekulli tjetër do të jetë rrezikshmërisht i pasaigurt. Nëse marrim vendime të duhura, ai parashikon një të ardhme të lulëzimit të paimagjinueshëm. Nëse bëjmë të gabuar, ai pohon se ne mund të shkonim në rrugën e dodos dhe dinosaurëve, duke dalë nga planeti një herë e mirë.
Nëse me të vërtetë e mbajmë mendjen dhe japim një përgjigje të barabartë me kërcënimin, shanset, thotë ai, zbresin në diçka më shumë si 100-1 për zhdukjen tonë.
Por, në mënyrë të barabartë, nëse vazhdojmë të injorojmë kërcënimin e përfaqësuar nga përparimet në fusha si bioteknikë dhe inteligjencë artificiale, atëherë rreziku, thotë ai, “do të ishte më shumë si një në tre”.
