Do të ishte një tërmet politik po aq përçarës sa votimi i referendumit në MB për Brexit në 2016 dhe zgjedhja e Donald Trump si president i SHBA më vonë atë vit.
Marine Le Pen, udhëheqëse e partisë së djathtë ekstreme franceze Rassemblement National, po del aq mirë në sondazhe sa ajo kërcënon të anulojë kërkesën për rizgjedhje të Emmanuel Macron dhe mund të fitojë votimin presidencial të vitit të ardhshëm për t’u bërë udhëheqësi i parë i ekstremit të djathtë që nga lufta e dytë boterore.
Vetëm javën e kaluar, ajo e krahasoi veten me Kryeministrin Boris Johnson dhe Brexiters të Mbretërisë së Bashkuar – dhe duke nënkuptuar ish presidentin e SHBA Trump – si një politikan që mund të triumfojë me mbështetjen e të gjitha llojeve të votuesve. “Nuk ka më ndarje midis të majtës dhe të djathtës, ka një ndarje midis globalistëve dhe nacionalistëve,” tha ajo. Por a është me të vërtetë e mundur një fitore në Le Pen pranverën e ardhshme? Argumentet midis politikanëve francezë, sugjerojnë se ekziston të paktën mundësia e një tronditje politike në Francë, e ngjashme me Brexit dhe Trump. Pasojat e një fitore të ekstremit të djathtë në ekonominë e dytë më të madhe të BE do të ishin të rëndësishme brenda dhe jashtë vendit.
Le Pen ka “detoksifikuar” me sukses partinë e saj dhe e ka zhvendosur atë drejt qendrës pasi ajo pasoi babanë e saj antisemit Jean-Marie Le Pen si udhëheqëse një dekadë më parë. Por ajo dhe mbështetësit e saj nacionalistë mbeten armiqësore ndaj emigrantëve dhe tregtisë së lirë. Ata nuk kanë përvojë ekonomike, miqësorë ndaj autokratëve populistë si Vladimir Putin i Rusisë dhe janë shumë kritik ndaj BE-së, edhe nëse ajo ka tërhequr kërcënimet e saj për t’u larguar nga blloku dhe për të braktisur euron. Shumica e këtyre pozicioneve janë e kundërta e drejtpërdrejtë me ato të miratuara nga liberali, internacionalist Macron që kur ai mori detyrën në 2017.
Ka faktorë të tjerë që mund të ndihmojnë për ta vendosur Le Pen, që e ka quajtur Macron “gulçimin e fundit të sistemit të vjetër”, brenda arritjes së fitores. Njëra është trajtimi i tij i pandemisë, e cila është dëmtuar – në sytë e mjekëve të paktën – nga ngurrimi i tij i fundit për të ndjekur këshillat e këshilltarëve shkencorë dhe të imponojë një bllokim më të rreptë për të frenuar një valë të tretë të infeksioneve. Ai më në fund zgjati kufizimet mbi lëvizjen në të gjithë vendin nga e Shtuna. Por më shumë se 96,000 njerëz janë vrarë tashmë nga virusi në Francë dhe rritja e fundit e përshpejtuar nga përhapja e varianteve të reja është faktor dërrmues në spitalet e kujdesit intensiv në Paris dhe në veri të vendit.
Përballjet ngushtohen kundër të djathtës ekstreme. Jean-Marie Le Pen dhe Jacques Chirac arritën në raundin e dytë në 2002 18-82% Humbja e diferencës së balotazhit për Jean-Marie Le Pen, majtas, kundër Jacques Chirac, djathtas, në 2002 34-66% Humbja e marzhit për Marine Le Pen kundër Emmanuel Macron në raundin e dytë në 2017 47-53%
Parashikimi i humbjes së marzhit për Marine Le Pen kundër Emmanuel Macron në 2022:
Një problem tjetër për Macron është reputacioni i tij midis shumë francezëve si një arrogant që i di të gjitha. Me miratimin ndërmjet 34 dhe 41 përqind për punën e tij si president në javët e fundit, Macron është më popullor se paraardhësit e tij socialistë dhe të qendrës së djathtë François Hollande dhe Nicolas Sarkozy në të njëjtën pikë në termat e tyre, por provat sugjerojnë që ai është një figurë që ka tjetërsuar shumë prej atyre që votuan për të dhe mesazhin e tij “as të djathtë as të majtë” në 2017.
“Ajo [Marine Le Pen] do të fitojë”, thotë Arnaud Montebourg, një Socialist i cili ishte paraardhësi i Macron si ministër i ekonomisë nën Hollande. “Është si fenomeni Trump ose fenomeni Brexit.”
Montebourg thotë se është karakteri i Macron dhe politikat e tij “oligarkike” që kanë rritur popullaritetin e Le Pen, dhe se presidenti po mashtron veten dhe Francën duke u përpjekur të bindë njerëzit të votojnë për të si një “mur” kundër Le Pen dhe ekstremit të djathtë në një balotazh të raundit të dytë të Macron-Le Pen në garën presidenciale.
“Macron është i urryer sepse është arrogant”, thotë Montebourg. “Pra, ai nuk është ‘mbrojtja’. Ai është ai që do ta vendosë Madame Le Pen në pushtet.”
Pandemia bllokon reformat
Morin pajtohet që Macron shihet si “arrogant, përbuzës, fodull” dhe thotë se mbështetja për administratën e tij në një kohë krize kombëtare ka maskuar jopopulloritetin e tij themelor. Edhe pse Le Pen është po aq përçarëse, “ka një bandë të tërë njerëzish që urren Macron po aq sa e urrenin Sarkozy”, thotë ajo.
Megjithatë, nuk është vetëm karakteri i Macron që ka ngritur pengesa për rizgjedhjen e tij. Recesioni i thellë ekonomik i shkaktuar nga pandemia ka të ngjarë të ndryshojë gjithashtu arritjet e mëparshme të administratës së tij në uljen e nivelit të lartë të papunësisë shumëvjeçare të Francës, megjithëse vendet e punës janë mbështetur deri më tani nga një plan masiv, i financuar nga deficiti i shpëtimit ekonomik, i krijuar për të ndaluar biznese të tilla si restorantet dhe hotelet nga dështimi duke paguar si pronarët ashtu edhe punonjësit.
Reformat ekonomike nënshkruese të Macron, për shembull në sistemin e kushtetues të pensioneve shtetërore dhe përfitimet e papunësisë, gjithashtu janë ndaluar në gjurmët e tyre nga pandemia.
Duke mbajtur reformat në listën e tij për të bërë, Macron tjetërson shumë votues të klasës punëtore dhe duke mos arritur të ndjekë me ta ai tjetërson sipërmarrësit dhe pjesën më të madhe të klasës së mesme. Në mënyrë domethënëse, shumë protestues në fillim të lëvizjes ishin mbështetës të Le Pen nga jashtë Parisit, edhe nëse disa nga demonstratat e mëvonshme u morën nga anarkistët dhe mbështetësit e ekstremit të majtë.
As Macron nuk ka shumë për të treguar për përpjekjet e tij intensive në politikën e jashtme, duke përfshirë përpjekjet e tij të përsëritura për të gjykuar Putinin dhe për të bindur Rusinë për të bërë paqe me Ukrainën, dhe përpjekjen e tij për të pajtuar Iranin dhe SHBA nën Trump për të ndihmuar në zgjidhjen e krizës bërthamore iraniane. Macron ishte kandidati fitimtar i kryengritjes në zgjedhjet 2017 pjesërisht sepse ai mbështeti atë që dukej si reformë ekonomike jopartiake dhe një lloj i fuqishëm internacionalizmi, por asnjëri nuk ka prodhuar rezultatet që ai do të donte.
“Tani për tani ai nuk ka asnjë triumf të politikës së jashtme që mund të tregojë në një fushatë elektorale dhe të pretendojë se Franca ka më shumë madhështi si rezultat,” thotë Nicholas Dungan, bashkëpunëtor i vjetër në Qendrën Evropiane të Këshillit Atlantik. “Në sferën e brendshme Macron ka arritje politike të tilla si reforma e pensioneve, por ajo që po i mungon atij është diçka ku individë francezë ka të ngjarë të thonë ‘Ja se si ai ka ndryshuar jetën time për mirë’.
“Në disa mënyra Macron vjen si një version francez i Obamës, i sigurt në vetvete, shumë inteligjent dhe plotësisht profesional,” shton Dungan. Por ish-presidenti i SHBA “e pa më të natyrshme se Macron për të bindur njerëzit se ai ndjen dhimbjen e tyre”.
Sondazhet e fundit të opinionit sugjerojnë se Le Pen ka një shans real për të fituar, duke përfaqësuar një kërcënim të rëndësishëm për krijimin francez dhe unitetin e BE. Kur babai i saj tronditi Francën duke eleminuar kryeministrin socialist Lionel Jospin në 2002 për të sfiduar Jacques Chirac në balotazhin për president, ai humbi me 82 përqind të votave me 18 përqind. Republika e përparme, sistemi mbrojtës nën të cilin votuesit zgjedhin një kandidat që nuk u pëlqen për të mbajtur atë që urrejnë, tregoi vlerën e tij: e majta votoi në masë për Chirac të qendrës së djathtë.
Shpejt përpara në 2017, dhe hendeku ishte ngushtuar.
Në betejën e raundit të dytë, Macron mundi Le Pen me 66 përqind në 34 përqind. Vitin e ardhshëm, sipas sondazheve të fundit të opinionit, Le Pen mund të kryesojë në raundin e parë dhe për këtë arsye të sigurohet për një vend në finale, dhe nëse është Macron ai që e kalon gjithashtu, ai aktualisht parashikohet të fitojë me sa më pak si 53 përqind në 47 përqind, sipas një sondazhi të Harris Interactive-L’Opinion në Mars. Sistemi i parë i republikës është duke u shembur sepse shumë votues të majtë thonë se do të abstenojnë. Disa madje mund të votojnë për Le Pen, bastionet e së cilës janë në qytetet industriale të veriut dikur të dominuara nga komunistët. “A është herët të fillojmë të flasim për këtë?” pyet Dungan. “Jo nuk është. Sondazhet tani tregojnë Le Pen dhe Macron goxha mirë në garë. Nuk është se njerëzit janë armiqësorë me Macron. Është se ata nuk janë të sigurt se ai i kupton ata.”
Kriza e identitetit
Mënyra se si funksionon sistemi i votimit në Republikën e Pestë të Francës – “në raundin e parë zgjedhni kandidatin që ju pëlqen, dhe në raundin e dytë eleminoni atë që nuk dëshironi” shkon në aksiomën politike – shpjegon natyrën e paparashikueshme të zgjedhjeve të saj dhe rëndësia e republikës së përparme. Ndërsa Le Pen mund të mbështetet në një bazë solide të mbështetjes së ekstremit të djathtë, votat për rivalët e saj rrezikojnë të humbin nëse ka kandidatë të shumtë garues nga qendra e majtë dhe qendra e djathtë në raundin e parë.
Është ky sistem i cili në vitin 2017 pothuajse dha një balotazh midis Le Pen në të djathtën ekstreme dhe Jean-Luc Mélenchon të partisë ekstreme të majtë La France Insoumise (France Unboued). Jo më pak se katër kandidatë arritën rezultate në raundin e parë me rreth 20 deri në 24 përqind të votave edhe pse në fund të dy finalistët ishin Macron dhe Le Pen.
Vetë Macron ka përfituar dhe vazhdon të përfitojë nga dobësia e partive tradicionale. Partia Socialiste dikur e fuqishme është veçanërisht e eklipsuar gjithnjë e më shumë nga të gjelbrit. Lëvizja e qendrës së djathtë ka ndryshuar në mënyrë të përsëritur emrin e saj në vitet e fundit, ajo quhet aktualisht Les Républicains, e cila sugjeron se ka një problem identiteti dhe disa politikanë po paraqiten si kandidatë të mundshëm, përfshirë Xavier Bertrand, tani president i Hauts-de -R rajoni i Francës dhe Michel Barnier, i cili ishte negociatori kryesor i BE-së për Brexit.
Pyetja tani është nëse Macron mund të mbështetet tek votuesit nga qendra për ta kaluar atë në raundin e parë dhe më pas të tërheqë mbështetës të mjaftueshëm shtesë për ta mbështetur atë kundër Le Pen në një balotazh.
Presidenti ende nuk e ka deklaruar kandidaturën e tij për rizgjedhje, por strategjia e tij është e qartë: të paraqitet para votuesve edhe një herë si personi që ka më shumë gjasa të mundë Le Pen. Kjo zemëron politikanët si Montebourg në të majtë, të cilët thonë se francezët janë të lodhur nga Macron dhe nuk duan një tjetër përballje Macron-Le Pen. Macron replikon se ai thjesht po merret me realitetin politik të Francës sot. “Unë nuk jam ai që vendos Marine Le Pen atje,” u tha ai deputetëve të partisë së tij qeverisëse La République en Marche kohët e fundit. “Janë votuesit. Ajo dhe babai i saj para saj kanë qenë atje për 25 vjet. Ajo ishte atje para nesh.”
Betejë për zemrat dhe mendjet
Gérald Darmanin, ministri i brendshëm i vijës së ashpër të Macron, po udhëheq akuzën për t’u bërë thirrje votuesve të ekstremit të djathtë dhe të qendrës së djathtë – si dhe republikanëve laikë të modës së vjetër të së majtës – duke u përpjekur të godasin krimin dhe të kufizojnë imigracionin dhe duke theksuar fushatën e presidentit kundër terrorizmit islamik dhe “separatizmit” në periferitë e mbizotëruara nga myslimanët.
Në një intervistë për FT në Mars, Darmanin tha se rreziku për Francën ishte “të linte Zonjën Le Pen të bëhej presidente e republikës sepse ne e kemi treguar veten shumë naive, shumë të butë”.
Për Macron, priten disa muaj të ndërlikuar ndërsa ai kërkon të drejtojë në Francë përmes pandemisë, të përgatitet për presidencën franceze të BE në gjysmën e parë të vitit të ardhshëm dhe të konsiderojë të ardhmen e tij politike.
Një përballje Macron-Le Pen në raundin e dytë, e lëre më një fitore të Le Pen, nuk është aspak e sigurt, edhe nëse secili ka zgjedhur tjetrin si kundërshtarin e tij të preferuar. Ka edhe pasiguri të tjera. Është e mundur që Le Pen ose Macron ose të dy të dështojnë të kalojnë në raundin e parë të zgjedhjeve. As fituesi përfundimtar i presidencës nuk është i garantuar të sigurojë një shumicë parlamentare në zgjedhjet e Asamblesë Kombëtare që pasojnë, një skenar që mund ta dënojë atë në “bashkëjetesë” joefektive me një qeveri armiqësore.
Drejtuesit e biznesit të cilët dikur ishin kryesisht mbështetës të Macron dhe reformave të tij ekonomike kanë filluar të pyesin nëse ata duhet të kërkojnë për një kandidat alternativ – ndoshta Edouard Philippe, kryeministri dikur besnik i zëvendësuar nga Macron vitin e kaluar dhe tani kryetari i Bashkisë së Le Havre.
“Mendimi që dëgjoj nga disa shefa të tjerë është se ‘shumë njerëz e urrejnë Macron; trajtimi i pandemisë, veçanërisht në dy muajt e fundit, ka qenë i dobët; Macron e ka humbur mundësinë e fitores,” thotë një ekzekutiv i lartë francez.
Sfida elektorale e Macron, thotë Dungan, është se ai ka nevojë për të fituar zemrat dhe mendjet e njerëzve. “Ai nuk është një politikan në karrierë: shkollimi nuk është mjeti i tij i fortë. Rreziku i tij nuk është që Marine Le Pen të fitojë; është që ai të humbasë”. Sa i përket Le Pen, dobësitë e saj janë të dukshme, jo vetëm performancat e saj të dobëta në debate televizive, të cilat vulosën fatin e saj kur ajo u përball me Macron para raundit të fundit të votimit në 2017. Dhe megjithëse ajo premton një “kthim në mendjen e shëndoshë”, “me taksa më të ulëta dhe patriotizëm ekonomik si dhe kufizime në imigracion”, ajo ende nuk ka bindur votuesit se ajo ose qeveria e saj do të menaxhonte ekonominë me kompetencë.
“Kur shihni numrat e sondazheve të opinionit, asgjë nuk është e pashmangshme”, thotë Morin. “Për raundin e parë Macron dhe Marine Le Pen janë përpara… por të tjerët nuk janë shumë mbrapa”.
Dhe sigurisht që skepticizmi i Le Pen ndaj BE-së dhe receta e saj për sovranitetin ekonomik është shumë jokoherent që votuesit pro-evropianë ta zgjedhin atë si presidente? Dungan nuk është aq i sigurt: “Trump dhe Brexit kanë treguar se kjo është një mënyrë e shkëlqyeshme për tu zgjedhur – jo mbi faktet, por mbi ndjenjat”. /Konica.al
Përkthyer dhe përshtatur nga Financial Times/ F.H, Konica.al
